Diagnoza torbieli jajnika może wzbudzić w pacjentce niepokój, jednak warto pamiętać, że nie każda tego typu zmiana stanowi powód do zmartwień. Wiele torbieli ma charakter łagodny i nie wymaga specjalistycznego leczenia, a ich obecność nie wiąże się z ryzykiem rozwoju nowotworu. Dowiedz się więcej na temat tego, czym dokładnie jest torbiel jajnika i jakie są metody jej usuwania.

Torbiel jajnika – czy to rak?

Torbiel jajnika, zwana też cystą, to patologiczna przestrzeń o okrągłym lub owalnym kształcie, wypełniona płynem, która rozwija się na jednym lub obu jajnikach. Jest to jedno z najczęściej występujących schorzeń ginekologicznych u kobiet w wieku rozrodczym. Wiele pacjentek dowiaduje się o obecności torbieli przypadkowo, podczas rutynowego badania ginekologicznego, ponieważ zazwyczaj nie powoduje ona żadnych zauważalnych objawów.

Wbrew pozorom większość torbieli jajnika to zmiany łagodne, które mogą się samoistnie wchłonąć. Jedynie w niewielu przypadkach oznaczają nowotwór. Mimo to warto je regularnie monitorować, ponieważ niektóre zmiany mogą wykazywać cechy złośliwe, np. rosną, zamiast się wchłaniać lub są bardzo unaczynione.

Skąd biorą się torbiele jajnika?

Torbiele jajnika powstają przeważnie w wyniku zaburzeń hormonalnych. W prawidłowo przebiegającym cyklu menstruacyjnym pęcherzyk Graafa rośnie pod wpływem działania hormonów (głównie hormonu folikulotropowego, FSH), a po osiągnięciu odpowiedniej wielkości pęka, uwalniając do jajowodu dojrzałą komórkę jajową, która następnie może zostać zapłodniona. 

Czasami jednak pęcherzyk nie pęka i zamiast tego wypełnia się płynem. Taka torbiel nazywana jest torbielą czynnościową i najczęściej znika samoistnie w kolejnym cyklu. Warto jednak pamiętać, że nie każda torbiel ma charakter czynnościowy. Wyróżnić możemy też inne rodzaje torbieli, które niejednokrotnie wymagają specjalistycznego leczenia.

Rodzaje torbieli jajników

To, czy dana torbiel będzie miała charakter złośliwy, czy łagodny, zależy przede wszystkim od jej pochodzenia. Możemy spotkać się z takimi zmianami jak:

• torbiel czynnościowa – to ta „dobra” torbiel, która zazwyczaj znika samoistnie w następnych cyklach. Może występować w postaci torbieli pęcherzykowej (kiedy pęcherzyk, który normalnie powinien uwolnić jajeczko, nie pęka, tylko dalej rośnie) lub lutealnej (kiedy po owulacji pęcherzyk nie zamyka się prawidłowo i gromadzi się w nim płyn);
• torbiel krwotoczna – powstaje, gdy po owulacji do pękniętego pęcherzyka dostaje się krew. Choć brzmi poważnie, to też nie jest stanowi zagrożenia dla zdrowia;
• torbiel endometrialna (czekoladowa) – powstaje w przebiegu endometriozy, , gdy fragmenty błony śluzowej macicy przemieszczają się do jajnika i co miesiąc wypełniają torbiel krwią. Torbiel leczenia wymaga wdrożenia odpowiedniego leczenia;
• torbiel dermoidalna (skórzasta) – nietypowa zmiana, w której mogą znajdować się zęby, włosy czy nawet naskórek. Mechanizm powstawania tego rodzaju torbieli nie został do końca poznany. Przypuszcza się, że jest to efekt wędrowania po organizmie komórek macierzystych, które w końcu umiejscawiają się w jajniku i tam przekształcają się w dowolny typ komórek. Torbiel dermoidalna, podobnie jak czekoladowa, wymaga odpowiedniej terapii;
• torbiel nowotworowa – może mieć charakter łagodny lub złośliwy i to one budzą najwięcej obaw. W przypadku torbieli nowotworowych mówimy zwykle o zmianach, które powstają z komórek jajnika i mogą mieć różną wielkość. Bardzo ważna jest w tym przypadku wnikliwa diagnoza i odpowiednie leczenie.

Objawy torbieli na jajniku

Ze względu na niewielkie rozmiary większość torbieli jajników nie daje początkowo żadnych objawów. Z czasem, gdy torbiel staje się coraz większa, kobieta zaczyna odczuwać dyskomfort, któremu mogą towarzyszyć:

• problemy z oddawaniem moczu;
• zaburzenia cyklu menstruacyjnego;
• plamienia między miesiączkami;
• ból podczas stosunku;
• ból w okolicy podbrzusza;
• ból jajników;
• ból głowy;
• nudności i wymioty;
• wzdęcia;
• wahania masy ciała.

Torbiel jajnika a problemy z zajściem w ciążę

Niektóre torbiele jajnika mogą wpływać również na płodność. Należy jednak podkreślić, że to nie sama torbiel stanowi przeszkodę w staraniach o dziecko, lecz przyczyna jej powstania. Dlatego, jeśli masz torbiel jajnika i planujesz ciążę, bardzo ważne jest, aby lekarz dokładnie zdiagnozował jej rodzaj.

Większość torbieli jajnika wynika z zaburzeń hormonalnych, które mogą zakłócać prawidłowy cykl owulacyjny. W przypadku endometriozy, w której mogą pojawiać się torbiele czekoladowe, również mogą wystąpić trudności z poczęciem. Jednak obecność tego typu torbieli nie oznacza utraty szans na macierzyństwo. Ważne jest, by trafić w ręce doświadczonego lekarza, który podejmie odpowiednie kroki w leczeniu i wsparciu procesu starania się o dziecko.

Kiedy torbiel jajnika wymaga usunięcia?

Nie każda torbiel jajnika wymaga operacji, jednak istnieją konkretne sytuacje, w których lekarz może zlecić jej usunięcie. Do najważniejszych wskazań należą:

• dolegliwości bólowe i specyficzne objawy – jeśli torbiel wywołuje silny ból w podbrzuszu, zaburzenia wypróżniania, częste parcie na pęcherz lub nieregularne miesiączki, może być to wskazanie do jej usunięcia;
• wielkość torbieli i ucisk na inne narządy – gdy torbiel jest na tyle duża, że uciska na inne narządy, takie jak pęcherz czy jelita, można rozważyć interwencję chirurgiczną;
• podejrzenie zmiany złośliwej – jeśli istnieją jakiekolwiek wątpliwości co do charakteru torbieli, a zwłaszcza jeśli podejrzewa się jej złośliwy charakter, lekarz zaleci jej usunięcie w celu dokładniejszej diagnozy i uniknięcia ewentualnych powikłań;
• ryzyko pęknięcia torbieli;
• brak wchłaniania torbieli po 2-3 cyklach – jeśli torbiel nie wchłonie się samoistnie po upływie 2-3 miesięcy, lekarz może zalecić jej usunięcie, aby zapobiec dalszym komplikacjom.

Usuwanie torbieli jajnika – dostępne metody

W zależności od wielkości torbieli i jej lokalizacji istnieje kilka metod usuwania torbieli jajnika:

• zabieg laparoskopowy – procedura małoinwazyjna, podczas której chirurg wykonuje 3 małe nacięcia. Zanim do tego dojdzie, jamę brzuszną wypełnia się dwutlenkiem węgla, aby powłoki brzuszne uniosły się, a organy wewnętrzne rozsunęły. Laparoskop wprowadza się przez niewielkie (około 10 mm) nacięcie w pępku, dzięki czemu chirurg może dokładnie obejrzeć wnętrze jamy ustnej. W kolejnym etapie, jeśli zachodzi taka konieczność, może wykonać 2 dodatkowe nacięcia poniżej linii bikini i wprowadzić przez nie mikronarzędzia. Po zakończonym zabiegu nacięcia są zszywane, dwutlenek węgla wypuszczany, a anestezjolog wybudza pacjentkę. W przeciwieństwie do tradycyjnej operacji laparoskopia nie wymaga wykonywania rozległych nacięć, co skraca czas rekonwalescencji;
• operacja chirurgiczna (laparotomia) – metodę tę stosuje się, gdy torbiel jest bardzo duża, istnieje podejrzenie zmian nowotworowych lub występują liczne torbiele. Polega na wyłuszczeniu torbieli przez większe nacięcia w powłokach brzusznych. W tym przypadku pacjentka musi się przygotować jednak na dłuższy okres rekonwalescencji.

Sklerotyzacja torbieli jajnikowych – nowoczesne podejście w terapii małoinwazyjnej

W ostatnich latach coraz więcej mówi się również na temat sklerotyzacji przezpochwowej z użyciem etanolu, którą przeprowadza się głównie w leczeniu torbieli czekoladowych towarzyszących endometriozie. Jest to alternatywa dla tradycyjnych metod chirurgicznych, zwłaszcza w przypadku kobiet starających się o dziecko.

Skleroterapię przeprowadza się drogą przezpochwową pod ścisłą kontrolą aparatu USG. Cały proces składa się z kilku etapów:

• nakłucie torbieli – lekarz wprowadza igłę punkcyjną przez sklepienie pochwy, aby usunąć zawartość torbieli. Pobrany materiał wysyłany jest na badanie histopatologiczne;
• płukanie torbieli – po usunięciu zawartości, torbiel płucze się roztworem soli fizjologicznej do momentu uzyskania przejrzystego płynu;
• wstrzyknięcie etanolu – do oczyszczonej torbieli wprowadza się 96% alkohol etylowy, który pozostaje wewnątrz przez około 10 minut. Etanol działa sklerotyzująco, denaturując wyściółkę torbieli, co znacząco zmniejsza ryzyko jej nawrotu.

Przewagą skleroterapii nad tradycyjnymi metodami chirurgicznymi jest jej mała inwazyjność oraz potencjalne korzyści w kontekście płodności. Zabieg usuwa zawartość torbieli i likwiduje jej ściany, co pozwala na przywrócenie prawidłowej anatomii narządów miednicy mniejszej. W efekcie poprawiają się warunki do owulacji, co zwiększa szanse na zajście w ciążę. Co istotne, skleroterapia nie wpływa negatywnie na rezerwę jajnikową (AMH), w przeciwieństwie do tradycyjnych zabiegów chirurgicznych.

Należy jednak pamiętać, że sklerotyzacja nie jest odpowiednia dla każdej pacjentki zmagającej się z torbielami jajników. Procedurę można wykonać wyłącznie w następujących przypadkach:

• obraz USG torbieli wskazuje na jej charakter endometrialny (tzw. mielone szkło, niska echogeniczność, brak rozrostów brodawkowatych);
• istnieje możliwość bezpiecznego nakłucia torbieli przez pochwę, bez ryzyka uszkodzenia sąsiednich struktur anatomicznych;
• brak cech sugerujących charakter nowotworowy zmiany.

Jak widać, torbiel jajnika nie zawsze musi być powodem do niepokoju. W większości przypadków jest to zmiana łagodna, która z czasem sama się wchłania. Niemniej każdą tego typu zmianę należy regularnie monitorować, ponieważ w niektórych sytuacjach konieczne może być jej usunięcie.

Jeśli obserwujesz u siebie niepokojące objawy lub masz problemy z torbielami jajników, nie czekaj z podjęciem decyzji o konsultacji lekarskiej. W Gyncentrum oferujemy kompleksową diagnostykę i innowacyjne metody leczenia, w tym zabiegi skleroterapii wykonywane przez wykwalifikowanych specjalistów. Umów się na wizytę w naszej klinice, aby uzyskać fachową pomoc, precyzyjną diagnozę i skuteczne rozwiązania dostosowane do Twoich potrzeb!