Problemy z zajściem w ciążę to temat dotyczący obojga partnerów. Statystyki nie pozostawiają złudzeń. W 40 proc. przypadków przyczyny niepłodności leżą zarówno po stronie kobiety jak i mężczyzny. Dlatego, jeżeli mimo regularnego współżycia bez zabezpieczenia, po roku nie ma ciąży – udajcie się razem do ginekologa.
Problemy z zajściem w ciążę to temat dotyczący obojga partnerów. Statystyki nie pozostawiają złudzeń. W 40 proc. przypadków przyczyny niepłodności leżą zarówno po stronie kobiety jak i mężczyzny. Dlatego, jeżeli mimo regularnego współżycia bez zabezpieczenia, po roku nie ma ciąży – udajcie się razem do ginekologa. Wspólna wizyta jest bardzo ważna, gdyż umożliwia zebranie dokładnego wywiadu lekarskiego, a w dalszej kolejności kompleksowej diagnostyki i leczenia.
Kiedy zgłosić się do lekarza?
Przyjmuje się, że jeśli po 12 miesięcach regularnego współżycia bez zabezpieczenia kobieta nie zachodzi w ciążę, należy podejrzewać, że z płodnością któregoś z parnerów może być coś nie tak. W takiej sytuacji warto pomyśleć o wizycie u specjalisty. Mało tego! Jeśli kobieta skończyła 35 lat lub z historii ginekologicznej wynika, że może napotkać trudności z zajściem w ciążę (np. doświadczyła poronienia), to do lekarza powinna udać się nawet wcześniej. Pamiętajcie, żeby nie odwlekać wizyty u ginekologa. Wiek wpływa na płodność, szczególnie w przypadku kobiet, gdyż wraz z wiekiem maleje rezerwa jajnikowa, a co za tym idzie także szanse na poczęcie dziecka.
Czego możecie się spodziewać się na takiej wizycie? Przede wszystkim dokładnego wywiadu lekarskiego dotyczącego stanu Waszego zdrowia. Równie istotny jest wywiad rodzinny pod kątem występowania problemów z płodnością, poronień lub urodzeń dziecka z wadami genetycznymi.
O co pyta lekarz w trakcie wywiadu lekarskiego?
- Kobiety: dotychczasowe problemy ginekologiczne, długość oraz przebieg cykli miesięcznych, ewentualne dolegliwości towarzyszące krwawieniom miesiączkowym, ich obfitość i czas trwania. Dodatkowo istotnymi informacjami będą: występowanie w przeszłości jakichkolwiek stanów zapalnych przydatków, torbiele czy podejrzenie endometriozy. Pamiętaj również o zabraniu ze sobą kart wypisowych dotyczących leczenia szpitalnego i operacji.
- Mężczyzny: dotychczasowe występowanie problemów z erekcją oraz wytryskiem lub w przeszłości urazy jąder.
Test płodności dla kobiet
Jeżeli miesiączka przebiega nieregularnie, może to świadczyć o zaburzeniach w owulacji i gospodarce hormonalnej. Dlatego powinno się przeprowadzić badania poziomu hormonów takich jak: FSH, LH, estradiol, prolaktyna, testosteron. Ponad wszelką wątpliwość kluczowe jest wykonanie testów płodności. Do takich badań należy oznaczenie stężenia hormonu AMH i badanie ultrasonograficzne AFC. Pierwsze z nich pozwala określić poziom rezerwy jajnikowej, drugie ocenia m.in. liczbę pęcherzyków antralnych w jajnikach oraz endometrium.
Niewątpliwą zaletą badania poziomu AMH (hormon anty-Mülllerowski) jest jego skuteczność. Pozwala bowiem precyzyjnie określić stan płodności kobiety i dzięki temu mżliwe jest rozpoznanie przedwczesnego wygasania czynności jajników. To najskuteczniejsze i najbardziej dokładne badanie oceny płodności w różnych okresach życia kobiety. Badanie poziomu hormonu AMH wykonywane jest z krwi, a wyniki są dostępne tego samego dnia. Badanie może być wykonane w każdym dniu cyklu, ponieważ poziom AMH w ciągu całego cyklu kobiety jest taki sam, a na jego wynik nie mają wpływu ani terapia hormonalna, ani antykoncepcyjna.
Natomiast w badaniu ultrasonograficznym AFC lekarz dokonuje oceny endometrium, liczby pęcherzyków antralnych oraz strukturę jajników. AFC powinno być wykonywane między drugim, a czwartym dniem cyklu.
Testy płodności mężczyzn
W przypadku mężczyzn podstawową metodą diagnostyki męskiej płodności jest badanie nasienia. Analiza pozwala określić zdolności rozrodcze mężczyzny oraz zdiagnozować ewentualną przyczynę problemów. Podstawowa analiza nasienia pozwala ocenić ruchliwość plemników oraz podstawowe parametry fizyko-chemiczne. Dodatkowo warto zbadać morfologię i żywotności plemników oraz obecność przeciwciał przeciwplemnikowych i aktywnych leukocytów. Badanie nasienia metodą MSOME pozwala na obserwację budowy plemnika przy 6000-krotnym, a nawet 8000-krotnym powiększeniu mikroskopowym. Badania są bezbolesne, a przed oddaniem nasienia pacjent musi zachować wstrzemięźliwość seksualną od 3 do 5 dni, dla zachowania najlepszej jakości nasienia.
Jeżeli podstawowe badania nie dadzą jednoznacznej odpowiedzi co do przyczyny niepłodności, trzeba sięgnąć po bardziej specjalistyczne metody diagnostyczne.
Dalsza diagnostyka niepłodności u kobiet
Sam wywiad lekarski, nawet najbardziej szczegółowy, to za mało, aby lekarz mógł ustalić przyczynę kobiecej niepłodności. Poza wspomnianymi badaniami hormonalnymi proces diagnostyczny musi uwzględniać klasyczne badanie ginekologiczne oraz przezpochwowe USG, które pozwala ocenić stan narządów rodnych. Kobieta może mieć bowiem wrodzone lub nabyte wady macicy, np. macicę jednorożną, dwurożną, macicę z przegrodą, polipy albo mięśniaki macicy. Wszystkie te nieprawidłowości mogą mniej lub bardziej wpłynąć na płodność kobiety lub sprawić, że ciąży nie uda się utrzymać.
Kobieta, która od dłuższego czasu bezskutecznie stara się zajść w ciążę powinna być również przebadana pod kątem drożności jajowodów. Jajowody to struktury, którymi komórka jajowa przemieszcza się w stronę macicy i przyczepia do jej ściany, gdy po drodze połączy się z plemnikiem. Jeśli podczas tej wędrówki napotka przeszkodę, o zapłodnienie może być trudno.
Czynnik genetyczny jest jednym z najistotniejszych czynników w niepłodności. Gdy para od dłuższego czasu nie może zajść w ciążę, lekarz proponuje więc badania DNA , przede wszystkim badanie kariotypu, które ujawnia nieprawidłowości w liczbie lub strukturze chromosomów.
Sprawdź: Badanie kariotypu
Niekiedy za niepłodnością kryją się zaburzenia immunologiczne. Nadwrażliwy układ odpornościowy kobiety produkuje przeciwciała skierowane przeciwko jej własnym komórkom jajowym lub plemnikom partnera.
Przeczytaj również: Ciąży brak? Może to przez układ odpornościowy?
Dalsza diagnostyka niepłodności u mężczyzn
Specjaliści alarmują: plemniki współczesnych mężczyzn są coraz gorszej jakości, tzn. jest ich coraz mniej i coraz wolniej się poruszają, wiele z nich ma także nieprawidłowości morfologiczne. Jest to zjawisko na tyle częste, że nawet Światowa Organizacja Zdrowia obniżyła standardy, jeśli chodzi o parametry nasienia. Jeszcze w latach 80. za normę uznawano 60 milionów plemników w jednym mililitrze spermy. Od 2010 roku ta norma wynosi już tylko 15 milionów w jednym mililitrze spermy, a więc 4-krotnie mniej.
Przyczyną najczęściej okazują się czynniki środowiskowe i niewłaściwy tryb życia: alkohol, zła dieta, palenie tytoniu, noszenie zbyt ciasnej bielizny albo częste korzystanie z sauny. Niekorzystnie na męską płodność wpływa także kontakt z chemikaliami na stanowisku pracy. Właśnie dlatego w diagnostyce męskiej niepłodności tak ogromne znaczenie odgrywa dobrze zebrany wywiad medyczny, który pozwoli wszystkie te potencjalne czynniki wychwycić. Następnym krokiem jest seminogrm oceniajacy parametry nasienia. Wykonuje się go zasadniczo na dwa sposoby: metodą komputerową (CASA) lub metodą MSOME, która pozwala zobaczyć plemniki pod dużym powiększeniem. Ponadto Europejskie Towarzystwo Rozrodu Człowieka i Embriologii (ESHRE) rekomenduje rozszerzenie diagnostyki męskiej niepłodności o ocenę stresu oksydacyjnego, ponieważ stres oksydacyjny także może doprowadzić do zaburzeń niepłodności u mężczyzn. W tym celu sięga się po test MIOXSYS. Sporo informacji o kondycji plemników może dostarczyć również posiew nasienia na obecność grzybów i bakterii oraz test SCD, pozwalający ocenić stopień uszkodzenia DNA plemników.
Sprawdź: Poradnia urologiczna
Jeśli badania te nie udzielą odpowiedzi na pytanie o możliwą przyczynę niepłodności, lekarz może zlecić mężczyznie dalsze badania: badanie fizykalne narządów rodnych (członka, jąder, moszny), USG w kierunku żylaków powrózka nasiennego, badania hormonalne (testosteron, LH, FSH, prolaktyna, estradniol, hormony tarczycowe), genetyczne oraz immunologiczne.
Zobacz też: Fragmentacja DNA plemników – cel badania
Reasumując, niepłodność jest problemem wielowymiarowym i może być spowodowana wieloma czynnikami: genetycznymi, hormonalnymi, anatomicznymi czy immunologicznymi, jak również ogólnym złym stanem zdrowia partnerów (m.in. cukrzycą, otyłością, nadciśnieniem czy problemami endokrynologicznymi), stylem życia oraz złą dietą. Niezmiernie istotne jest zaangażowanie w proces diagnostyki i leczenia obu partnerów. Tylko wtedy lekarz prowadzący ma pełną wiedzę i może właściwie pokierować procesem leczenia.
