Na całym świecie obserwuje się wzrost nadwagi i otyłości, które mają szkodliwy wpływ na funkcjonowanie organizmu ludzkiego, w tym na płodność. W jaki sposób otyłość i nadwaga wpływają na płodność kobiety? Czy w przypadku redukcja masy ciała może zwiększyć szansę na poczęcie dziecka lub sukces procedury in vitro?

Na całym świecie obserwuje się wzrost nadwagi i otyłości, które mają szkodliwy wpływ na funkcjonowanie organizmu ludzkiego, w tym na płodność. Otyłość jest obecnie częstym problemem wśród kobiet w wieku rozrodczym. Występuje przede wszystkim w krajach rozwiniętych z powodu zmian w stylu życia, w tym zmniejszonej aktywności fizycznej oraz wysokokalorycznej diety. W jaki sposób otyłość i nadwaga wpływają na płodność kobiety? Czy w takim przypadku redukcja masy ciała może zwiększyć szansę na poczęcie dziecka lub sukces procedury in vitro? Odpowiedź znajdziesz w artykule.

 

Szacuje się, że 60% kobiet w wieku reprodukcyjnym zmaga się z nadwagą…

 

…czyli wskaźnikiem BMI (ang. body mass index) >25 kg/m2, bądź otyłością, czyli BMI >30 kg/m2. Otyłość wiążę się z większym ryzykiem wystąpienia cukrzycy typu 2, nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca czy nowotworów endometrium, piersi i jelita grubego. Odgrywa również znaczącą rolę w zaburzeniach płodności u kobiet, ponieważ powiązana jest z zaburzeniami miesiączkowania. Otyłość ma negatywny wpływ także wyniki procedur wspomaganego rozrodu oraz zwiększa ryzyko poronień. W badaniach wykazano, że ryzyko niepłodności jest trzy krotnie wyższe u otyłych kobiet. Wynika to stąd, że kobiety te mają zaburzenia w czynności osi podwzgórzowo-przysadkowo-jajnikowej i często cierpią na zaburzenia miesiączkowania prowadzące do braku owulacji, a tym samym do bezpłodności.

 

Tkanka tłuszczowa a zaburzenia hormonalne

 

Otyłość i nadwaga wiążą się z nieprawidłowym i nadmiernym gromadzeniem się tłuszczu w naszym organizmie, co negatywnie wpływa na stan zdrowia. Tkanka tłuszczowa jest uważana za narząd endokrynologiczny, który odgrywa ważną rolę w regulacji wielu zjawisk fizjologicznych, takich jak reprodukcja, odpowiedź immunologiczna, metabolizm glukozy i lipidów, poprzez wydzielanie różnych bioaktywnych cząsteczek, zwanych adipokinami, powszechnie zaangażowanych w regulację metaboliczną i procesy zapalne.

 

Do adipokin produkowanych przez tkankę tłuszczową zaliczamy leptynę, adiponektynę, rezystynę oraz wisfatynę. Właściwy poziom adipokin ma kluczowe znaczenie dla zachowania prawidłowego działania osi podwzgórze-przysadka-jajniki, a także dla regulacji procesów owulacyjnych, udanej implantacji zarodka i przebiegu ciąży.

 

 

Insulinooporność a otyłość

 

Hiperinsulinemia i insulinooporność to podstawowe przyczyny otyłości, którym towarzyszy jeszcze hiperandrogenizm. Zwiększone przekształcanie androgenów za pomącą enzymu aromatazy do estrogenów, prowadzi do zaburzeń wydzielania gonadotropin. Stężenia globuliny wiążącej hormony SHBG oraz cholestrolu frakcji HDL są zmniejszone, natomiast stężenia leptyny, hormonu luteizujacego LH, androstendionu, estronu, insuliny, trójglicerydów oraz cholestrolu frakcji LDL zwiększone. Z powodu tych zmian funkcjonowanie układu podwzgórze-przysadka-jajniki ulega pogorszeniu. U kobiet z otyłością obserwuje się niższe wskaźniki implantacji oraz ciąż, a wyższe wskaźniki poronień. Częściej dochodzi także do powikłań u matki czy płodu.

 

Leptyna, czyli hormon sytości

 

Leptyna z greckiego oznacza szczupły. Została odkryta w 1994 roku i była pierwszym opisanym czynnikiem wytwarzanym przez tkankę tłuszczową, który wpływał na regulację masy ciała i bilans energetyczny organizmu. Stężenie leptyny w surowicy zależy przede wszystkim od ilości tkanki tłuszczowej i wskaźnika masy ciała – BMI.

 

Leptyna jest niezbędnym czynnikiem w procesie dojrzewania płciowego oraz warunkującym płodność w przyszłości. Wysokie wartości BMI wpływają również na stężenie niektórych adipokin. Nadmiar leptyny upośledza rozwój pęcherzyków, owulację i  dojrzewanie oocytów.

 

Wyższe poziomy leptyny w krwiobiegu otyłych kobiet mogą ponadto prowadzić do chronicznego obniżania poziomu receptorów dla leptyny w podwzgórzu, a  wyższy stosunek leptyny do BMI wiąże się z niższym wskaźnikiem uzyskania ciąży w wyniku procedury IVF. Badania wykazały, że leptyna zmniejsza produkcję zarówno estrogenu, jak i progesteronu w zależności od dawki.

 

Kontrola masy ciała – dlaczego taka ważna?

 

Otyłość może wpływać w sposób negatywny na płodność kobiety poprzez upośledzenie rozwoju pęcherzyków jajnikowych, jakościowe i ilościowe wady dojrzewania oocytów oraz na receptywność endometrium, czyli gotowość błony śluzowej macicy na przyjęcie i implantację zarodka.

 

Dlatego zdecydowanie zaleca się spadek masy ciała w celu poprawy funkcji płodności. Wykazano, że utrata masy ciała u kobiet z nadwagą i otyłością poprawia wyniki reprodukcyjne poprzez poprawę płodności, a także poprzez regulację cykli miesiączkowych i zwiększenie prawdopodobieństwa spontanicznej owulacji oraz poczęcia. Badania sugerują, że utrata masy ciała o 5–10% może zdecydowanie poprawić płodność, podczas gdy inne badania dowodzą, że 5% utrata masy ciała skutkuje znaczną poprawą parametrów endokrynologicznych, takich jak zmniejszenie wolnego testosteronu, LH i insuliny, z poprawą częstości owulacji.

 

W badaniach zaobserwowano, że utrata masy ciała poprzez zmianę diety oraz stylu życia u kobiet z nadwagą i/lub otyłością przystępujących do zabiegu in-vitro spowodowała wzrost odsetka uzyskanych ciąż oraz urodzeń żywych. Ponadto redukcja masy ciała przyczyniła się do regulacji cyklu miesiączkowego, zwiększenia liczby zarodków nadających się do transferu oraz znacznego spadku poronień. Co ciekawe odnotowano również wzrost liczby naturalnych poczęć.