Osteoporoza, czyli zrzeszotnienie kości, jest jednym z największych problemów zdrowotnych współczesnego świata. Choroba polega na stopniowej utracie masy kostnej, co powoduje, że kości stają się słabe i mniej odporne na złamania. Rozwojowi osteoporozy może sprzyjać stosowanie niektórych leków. Jakich? Przeczytaj.
Kości stanowią rusztowanie dla naszego ciała. Dlatego powinny być twarde i mocne. Niestety często takie nie są! Osteoporoza, czyli zrzeszotnienie kości, jest jednym z największych problemów zdrowotnych współczesnego świata. Choroba polega na stopniowej utracie masy kostnej, co powoduje, że kości stają się słabe i mniej odporne na złamania. Przyjęło się, że osteoporoza dotyczy głównie kobiet po menopauzie. Mało osób jednak wie, że zrzeszotnienie kości może być także efektem ubocznym stosowania niektórych leków, jak również może towarzyszyć innym chorobom przewlekłym. Jakim? Odpowiedź znajdziesz w artykule.
Niszczenie i regeneracja, czyli kości w wiecznej przebudowie!
Kości są żywą tkanką, która nieustannie się przebudowuję. Zjawisko to nazywamy remodelingiem lub obrotem kostnym. Za sprawą osteoblastów, czyli komórek kościotwórczych, kości tworzą się na nowo. Osteoklasty natomiast, zwane komórkami kościogubnymi, odpowiadają za rozpuszczanie i resorpcję kości. Zarówno utrata, jak i regeneracja tkanki kostnej to procesy naturalne, które powinny się nawzajem uzupełniać. Mniej więcej do 30. roku życia procesy kościotwórcze dominują nad kościogubnymi. Jest to okres, kiedy nasze kości osiągają szczytową masę. W kolejnych latach życia proporcje te zaczynają powoli się odwracać i utrata tkanki kostnej zaczyna przeważać nad regeneracją. To właśnie wtedy rozwija się osteoporoza. Zrzeszotnienie kości diagnozuje się za pomocą densytometrii. Badanie to mierzy masę kostną i pozwala zobrazować strukturę kości.
Osteoporoza pierwotna i wtórna – każda ma inną przyczynę
Osteoporozę możemy zaś podzielić na pierwotną i wtórną. Ta pierwsza ma najczęściej związek z wiekiem. Występuje u pań po menopauzie i panów w starszym wieku. Czynnikiem predysponującym do rozwoju choroby jest także płeć żeńska. Kobiety z uwagi na zmiany hormonalne towarzyszące starzeniu się, są bardziej narażone na zrzeszotnienie kości niż mężczyźni. Spadek masy kostnej zaczyna się już przed menopauzą, a w kolejnych latach postępuje. Ma to związek ze znacznym obniżeniem poziomu estrogenów, które stabilizują metabolizm kostny, chroniąc kości przed złamaniami. Za osteoporozą stać mogą także czynniki genetyczne, nałogi, brak aktywności fizycznej czy dieta uboga w wapń i witaminę D.
Osteoporoza wtórna może natomiast być efektem działania wielu czynników. Często nie zdajemy sobie nawet sprawy, jak bardzo negatywny wpływ na nasze kości mają leki stosowane w leczeniu niektórych chorób przewlekłych. Które z nich najbardziej sprzyjają osteoporozie?
Uwaga na leki przeciwdepresyjne!
Na powierzchni komórek tkanki kostnej rozlokowane są liczne receptory serotoninowe oraz pompy wychwytu zwrotnego serotoniny. Stosowanie leków przeciwdepresyjnych może więc zmienić aktywność komórek kostnych, a co za tym i procesów metabolicznych zachodzących w kościach. Badania naukowe dowodzą, że długotrwałe zażywanie antydepresantów, obniża gęstość tkanki kostnej, zwiększając tym ryzyko złamań. Dotyczy to przede wszystkim tzw. selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny oraz selektywnych inhibitorów wychwytu serotoniny i noradrenaliny. Większe ryzyko osteoporozy nie jest jednak wystarczającym wskazaniem do odstawienia leków przeciwdepresyjnych. Pacjent, u którego wykryto osteoporozę powinien jednak poinformować swojego psychiatrę o zaistniałym problemie. Dopiero lekarz stwierdza, czy lek ten jest dla niego bezpieczny, czy może lepiej zastąpić go innym.
Czytaj też: Najdrobniejszy uraz kończy się u Ciebie złamaniem? Sprawdź gęstość swoich kości!
Niebezpieczne sterydy
Sterydy znane są ze swoich właściwości przeciwzapalnych, przeciwalergicznych i immunosupresyjnych. Łagodzą objawy reumatyzmu, astmy czy łuszczycy. Tak to już jednak bywa, że gdy lek pomaga na jedno, to szkodzi na drugie… Stosowanie sterydów, przede wszystkim doustnych glikokortykosteroidów przez dłuższy czas prowadzi do śmierci komórek kościotwórczych, a aktywuje kościogubne. Sterydy pogarszają także wchłanianie wapnia i witaminy D w jelitach.
Leki przeciwpadaczkowe też sprzyjają złamaniom
Padaczka jest chorobą, która lubi ujawniać się u osób młodych, szczególnie w okresie dojrzewania i najintensywniejszego wzrostu. Ponadto jest to choroba, która wymaga nieprzerwanego leczenia. Dzięki lekom na padaczkę u wielu pacjentów udaje się co prawda ograniczyć liczbę ataków, z drugiej jednak strony leki przeciwpadaczkowe mogą wywoływać cały szereg skutków ubocznych. Dobrze znany jest m.in. ich negatywny wpływ na tkankę kostną. Pierwsze wzmianki o zwiększonym ryzyku złamań kości na skutek terapii przeciwpadaczkowej pojawiły się już w latach 60. Współczesne badania naukowe także dowodzą, że pacjentów stosujących leki przeciwpadaczkowe znacznie częściej niż u pozostałych osób dochodzi do obniżenia gęstości masy kostnej.
Leki obniżające ciśnienie krwi niewskazane przy osteoporozie?
Dla osoby z zaawansowaną osteoporozą każdy, nawet z pozoru niegroźny upadek, może zakończyć się złamaniem. Co więcej, każde jedno złamanie zwiększa ryzyko kolejnego. Dlatego osoba chorująca na osteoporozę powinna na tyle, na ile to możliwe, unikać upadków. Niestety istnieją leki, które takim upadkom będą sprzyjały. Należą do nich m.in. leki hipotensyjne, czyli obniżające ciśnienie krwi. Podobny efekt mogą wywołać leki nasenne czy uspokajające. Dlatego ich przyjmowanie zawsze należy skonsultować z lekarzem.
Chorujesz na choroby endokrynologiczne? Grozi Ci osteoporoza!
Na początku tego artykułu wspomnieliśmy, że metabolizm kostny zaburzają także niektóre schorzenia współistniejące. Wśród nich dominują przede wszystkim te o podłożu hormonalnym, np. niedoczynność i nadczynność tarczycy lub kory nadnerczy, cukrzyca, niedobór hormonu wzrostu bądź hormonów płciowych. Wszystkie te choroby sprzyjają obniżeniu masy kostnej, co może prowadzić do tzw. osteoporozy hormonalnej.
Chorujące stawy = kruche kości
Choroby reumatyczne także skutkują znacznym ubytkiem tkanki kostnej. Między innymi dlatego, że wymagają długiego stosowania glikokortykosteroidow. By ograniczyć niekorzystny wpływ leczenia choroby reumatycznej na układ kostny, reumatolog powinien wraz z rozpoczęciem terapii włączyć także leki zapobiegające osteoporozie.
Zespoły złego wchłaniania – one też mogą być przyczyną osteoporozy
Generalnie predysponuje do niej wiele chorób przewodu pokarmowego, zwłaszcza związanych z zaburzeniami wchłaniania i trawienia. Przykładem takiej choroby może być nietolerancja laktozy, czyli cukru występującego m.in. w mleku krowim. Za bezpośrednią przyczynę choroby uznaje się niedobór laktazy, czyli enzymu rozkładającego laktozę na cukry proste. Nierozłożony cukier mleczny nie może wchłonąć się przez jelita do naczyń krwionośnych. Pozostaje w nich więc, zbierając przy okazji wodę i ulegając fermentacji. Osoby z nietolerancją laktozy po spożyciu mleka lub produktów mlecznych skarżą się na złe samopoczucie – bóle brzucha, biegunki, wzdęcia czy gazy. Aby pozbyć się objawów, zmuszone są ograniczyć mleko i produkty mleczne (w zależności od indywidualnej tolerancji laktozy), ewentualnie zastąpić je bezlaktozowymi odpowiednikami.
Ogromną wadą diety bezlaktozowej jest konieczność ograniczenia spożycia produktów bogatych w łatwo przyswajalny wapń i białko, a wiec składników niezbędnych dla zachowania mocnych i zdrowych kości. Sama laktoza zwiększa także wchłanianie wapnia, dlatego jej wyeliminowanie z diety tak niekorzystnie wpływa na kościec.
Sprzyjać osteoporozie będzie także celiakia (choroba trzewna). Jest to kolejne schorzenie obok nietolerancji laktozy zaliczane do zespołów złego wchłaniania. Celiakia to choroba ogólnoustrojowa o podłożu immunologicznym oraz genetycznym. W przebiegu choroby trzewnej dochodzi do nadmiernej odpowiedzi układu odpornościowego na grupę białek zbożowych – gluten. Spożycie glutenu przez osobę chorą powoduje uszkodzenie i w rezultacie zanik kosmków jelitowych, czyli struktur uczestniczących w procesie wchłaniania składników odżywczych w jelicie cienkim, takich jak wapń, witamina D oraz wielu innych. Zmiany kostne charakterystyczne dla osteopenii występują u 40% dorosłych chorych na celiakię, a dla osteoporozy u 26% chorych.
Zobacz też: Problemy z zajściem w ciążę? Winny może być gluten!
Reasumując, osteoporoza jest jednym z największych problemów zdrowotnych współczesnych społeczeństw. Poza płcią, wiekiem i czynnikami genetycznymi choroba może rozwinąć się na skutek stosowania niektórych leków, np. na padaczkę, depresję czy glikokortykosteroidów. Osteoporoza często towarzyszy także innym chorobom przewlekłym, przede wszystkim reumatycznym i endokrynologicznym oraz związanym z zaburzeniami wchłaniania jelitowego.
