Ginekologia Article · 14 lutego 2020

PCOS a zespół metaboliczny

PCOS to zaburzenie hormonalne występujące u 5 do 10% kobiet w wieku reprodukcyjnym. Kobiety z PCOS narażone są na szereg zaburzeń metabolicznych tj. insulinooporność, otyłość brzuszna, cukrzyca typu II etc.

PCOS a zespół metaboliczny

Zespół policystycznych jajników (PCOS) to zaburzenie hormonalne występujące u 5 do 10% kobiet w wieku reprodukcyjnym. Zespół PCOS jest jedną z najczęstszych przyczyn zaburzeń miesiączkowania oraz niepłodności u kobiet.

 

Szacuje się, że od 40 do 80% kobiet z PCOS ma nadwagę lub otyłość. Kobiety z PCOS narażone są na szereg zaburzeń metabolicznych takich jak: insulinooporność, hiperinsulinemia, otyłość brzuszna, zaburzenia gospodarki lipidowej, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca typu II, choroby sercowo-naczyniowe.

 

Dlaczego insulinooporność taka groźna?

 

Insulinooporność to stan obniżonej wrażliwości tkanek na działanie insuliny. Stan ten może z kolei doprowadzić do rozwoju cukrzycy typu 2. Zazwyczaj jednak przez wiele lat udaje się uniknąć rozwoju tej choroby dzięki nadprodukcji insuliny (hiperinsulinizmowi).

 

Hiperinsulinizm odpowiada m.in. za tendencję do tycia, stłuszczenie wątroby, zaburza gospodarkę cholesterolem, regulację ciśnienia krwi, pracę jajników, zwiększa tempo podziałów komórkowych.

 

Obserwuje się, że insulinooporność występująca u kobiet z zespołem PCOS może być jedną z przyczyn niepłodności. Insulinooporność może występować u kobiet z PCOS niezależnie od ich masy, choć jest bardziej powszechna wraz ze wzrostem masy ciała i obwodu talii. Dane epidemiologiczne wskazują, że insulinooporność dotyka 50–70% kobiet z PCOS, co prowadzi do wielu wspomnianych chorób współistniejących oraz zespołu metabolicznego.

 

Insulinooporność oraz hiperinsulinemia przyczyniają się: do stymulacji produkcji androgenów w jajnikach, spadku w surowicy stężenia globuliny wiążącej hormony płciowe (SHBG), co w konsekwencji prowadzi do zwiększenia stężenia krążącego wolnego testosteronu.

 

Jakie są kryteria zespołu metabolicznego?

 

Na podstawie kryteriów ustalonych przez ekspertów Narodowego Programu Edukacji Cholesterolowej Stanów Zjednoczonych (NCEP-ATP III) w celu rozpoznania zespołu metabolicznego należy stwierdzić 3 spośród 5 z następujących kryteriów:

 

  • obwód tali równy lub powyżej 80 cm,
  • podwyższony poziom trójglicerydów>150 mg/dl,
  • obniżone stężenie cholestrolu frkacji HDL <50 mg/dl),
  • podwyższone ciśnienie tętnicze skurczowe ≥130 mm Hg lub rozkurczowe ≥85 mm Hg  lub leczenie z jego nadciśnienia tętniczego
  • poziom cukru na czczo powyżej 100 mg/dl lub leczenie farmakologiczne w celu obniżenia stężenia glukozy.

 

Szacuje się, że w Polsce kryteria zespołu metabolicznego spełnia prawie 22% kobiet z PCOS.

 

Przyczyny PCOS

 

Sugeruje się, że w rozwoju PCOS biorą udział zarówno czynniki genetyczne jak i środowiskowe.

 

Wśród czynników środowiskowych najczęściej wymienia się: wysokokaloryczną dietę, bogatą w cukier, w niezdrowe tłuszcze trans, dania typu fast food, gazowane słodzone napoje oraz stosowanie głodówek. Zespołowi PCO z jednej strony sprzyja siedzący tryb życia oraz brak aktywności fizycznej. A z drugiej strony zbyt intensywne i częste treningi sportowe w szczególności siłowe oraz sporty ekstremalne, które pobudzają nadmierne wydzielanie kortyzolu i adrenaliny. Ponadto stosowanie używek: papierosów oraz alkoholu.

 

Do czynników ryzyka zalicza się również nadmiar stresu, nieregularny tryb życia i zbyt krótki sen. Nieodpowiednia ilość snu sprzyja otyłości, a otyłość sprzyja insulinooporności. U kobiet z PCOS obserwuje się nie tylko wzrost obwodowej tkanki tłuszczowej w organizmie, ale w szczególności znaczny wzrost tkanki tłuszczowej w jamie brzusznej, która jest niezależna od występowania otyłości u danej kobiety.

 

Dlaczego tak istotne są prawidłowa masa ciała i obwód pasa?

 

Do istotnych elementów procesu leczenia u kobiet z PCOS należy dietoterapia, której celem powinna być kontrola masy ciała i zmniejszenie tkanki tłuszczowej. Wykazano, że redukcja masy ciała o 5-10% poprawia insulinowrażliwość tkanek docelowych, obniża stężenie testosteronu oraz zwiększa stężenie SHBG. Pomaga również w przywróceniu regularnych miesiączek i spontanicznych owulacji, co skutkuje poprawą płodności u leczonych kobiet.

 

Osobom z PCOS oraz insulinoopornością zaleca się stosowanie tzw. zasady zdrowego odżywiania, opartej na zmniejszeniu spożycia tłuszczu ogółem oraz zmniejszenie spożycia tłuszczów nasyconych. Należy natomiast zwiększyć spożycie jednonienasyconych i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych oraz owoców i warzyw (do 700 gram na dobę). Ponadto zaleca się spożywanie produktów posiadających niski indeks glikemiczny w celu kontroli gospodarki węglowodanowej.

 

Zespół policystycznych jajników sprzyja rozwojowi miażdżycy oraz powstawaniu zaburzeń lipidowych, dlatego powstały dodatkowe wytyczne Amerykańskiego Stowarzyszenia Androgen Excess and PCOS Societyw dla kobiet z PCOS z dyslipidemią. W przypadku stwierdzenia zaburzeń metabolicznych zaleca się obniżenie poziomu cholesterolu w diecie <200 mg na dobę oraz zmniejszenie spożycia tłuszczów trans do 1% całkowitej energii dziennie. Należy zwiększyć spożycie błonnika, w tym pełnoziarnistego pieczywa i produktów zbożowych. Korzystne działanie błonnika pokarmowego na obniżenie stężenia cholesterolu w organizmie polega na ograniczeniu jego wchłanianiu

 

W związku z tym, że u kobiet z PCOS nadciśnienie tętnicze występuje częściej w porównaniu z kobietami w populacji ogólnej, w diecie kobiet z zespołem PCOS należy ograniczyć podaż soli kuchennej do 5 g/dobę oraz przypraw i produktów z dodatkiem glutaminianu sodu. Badacze wykazali, że u kobiet z PCOS im większe stężenie testosteronu tym większe wartości ciśnienia tętniczego skurczowego i rozkurczowego, niezależnie od występowania otyłości czy insulinooporności.

 

Ważna jest także regularna aktywność fizyczna. Zalecane są ćwiczenia ogólnokondyncyjne takie jak: spacery, marszobiegi, nordic walking, jazda na rowerze, orbitrek, gimnastyka, taniec, joga, pilates, jazda na rolkach.

Obserwuj nas
Ginekologia